Diversen

Gnosis en gnostiek

(Door wijlen pr. Eleonore Kemperink, naar aanleiding van het Evangelie van Thomas.
Bron: www.brammoerland.nl Ook om verder te lezen)

Als we de weg van de gnostiek gaan, zullen we ons op dat pad leren verbinden met de natuurlijke, universele menselijke kwaliteit van de ziel, de Christusnatuur, ofwel de koninklijke autonomie, de geestelijke zelfstandigheid en vrijheid.
En waarom is dat belangrijk? Omdat we dan in alle vrijheid onszelf de wet van de liefde kunnen opleggen. Zoals de persoonlijke natuur van de mens en de Christusnatuur een tweeling vormen, zo gelden in de gnostiek ook vrijheid en liefde als een onafscheidelijk koppel.

Uitgangspunten van de gnostiek

De westerse gnosis, zoals die bloeide in eerste eeuwen van onze jaartelling heeft een aantal uitgangspunten.

1. Het gaat om het hier en nu

Het gaat om de groei naar zelfrealisatie in de praktijk van het leven. De stapstenen voor deze groei moeten in het dagelijks leven gevonden worden.
Uitgangspunt is een vorm van spiritualiteit die zich niet wil afzonderen van de wereld, maar daaraan zinvol wil deelnemen.

2. Het ware zelf is de poort naar de eenheid met het Al en (dus met) de medemens 

Onder zelfrealisatie verstaan we het loslaten van de identificatie met een schijn zelf (de persoonlijke natuur) en de verbinding met het ware zelf (de Christusnatuur).
Het ware zelf bestaat en is daarom deel van het alomvattend bestaande. Het zelf is de poort naar de eenheid met het omvattende. Die eenheid is de basis van naastenliefde, niet als gebod, maar als vanzelfsprekendheid.

3. Het goede of kwade behoort niet tot een domein van de werkelijkheid 

De werkelijkheid is uiterst veelzijdig. Merkwaardig genoeg zijn er nogal wat spirituele tradities die een deel daarvan proberen te verdonkeremanen. Ze hakken dan gewoonlijk de werkelijkheid in twee delen. Het ene deel noemen ze goed en het andere kwaad.
Ze zijn dualistisch. De filosoof Plato bijvoorbeeld beschouwde alles wat materie is, en dan vooral het menselijk lichaam, als minderwaardig, verachtelijk. Alleen het geestelijke vond hij goed. Dat dualisme van materie en geest, van lichaam en ziel, is later overgenomen door de christelijke kerkvaders en dat heeft een zwaar stempel gedrukt op de westerse spiritualiteit.
Als men werkelijk spiritueel wil groeien, wordt principieel geen enkel deel van de werkelijkheid buitengesloten. Niets van dat-wat-is is in zichzelf goed of slecht. Dat is de essentie van non-dualisme.
Het goede of kwade behoort niet tot een domein van de werkelijkheid, maar komt tot uiting in gedrag. Mensen zijn in staat tot beestachtige wandaden, maar ook tot grootse liefde. Het is in het handelen van de mens dat het goede of kwade gestalte krijgt. Dat betekent ook dat de verantwoordelijkheid voor goed en kwaad geheel bij mensen berust.

4. De geraaktheid van je hart wordt beschouwd als richtsnoer voor je handelen in de wereld

Is dan alles maar mogelijk als het goede en het kwade niet op zichzelf bestaan? Nee zeker niet. Want wat overblijft als je allerlei gedachten over goed en kwaad loslaat, is je eigen geraaktheid. Sommige gebeurtenissen kunnen je diep raken. Je wordt daardoor geroepen. Je weet dan dat je daar iets mee te doen hebt, dat je daar antwoord op hebt te geven.
Het herstel van de verbinding met het ware zelf wordt vooral bewerkstelligd door trouw te zijn aan die bewogenheid en door die tot richtsnoer te nemen voor je handelen in de wereld. De geraaktheid van het hart neemt dan de plaats in van allerlei gedachten over goed en kwaad. En dan kan het denken zelfs in dienst komen te staan van die geraaktheid.

5. Er woont liefde in jou

Is het niet eng om allerlei gedachten, misschien wel heel vertrouwd, over goed en kwaad zomaar los te laten? Wat voor houvast is er dan nog?
De belofte die met dat loslaten verbonden is, samen met de trouw aan je eigen geraaktheid, is de ontdekking van de liefde die altijd al in jou aanwezig was als de grond van je wezen. Die liefde zal je innerlijke houvast worden, niet als extern gebod, niet als een "gij zult.. " maar als een zeker innerlijk weten.
Die liefde is je recht op morele vrijheid.

6. Zingeving is persoonlijke daad

Als je de moed hebt te handelen in de wereld vanuit je eigen geraaktheid, geworteld in de liefde die in jou aanwezig is, dan zul je ontdekken dat je rijkelijk gezegend bent met talenten om vorm te geven aan wat jou innerlijk beweegt. Sommige mensen zijn uitgesproken denkers en anderen zijn uitgesproken gevoelsmensen. Er zijn vrije vogels en mensen die het best functioneren in een team.
Jij bent de enige mens op de wereld in jouw situatie, met jouw talenten. Jij bent anders dan alle anderen. Jouw situatie in de wereld en jouw persoonlijke eigenheid vormen samen het gereedschap waarmee je zin kunt geven aan je bestaan. Je zult beloond worden met gevoelens van geluk en met het ervaren besef dat jouw bestaan zinvol is, als je je persoonlijke eigenheid tot expressie kunt brengen in je relaties tot je medemens en tot het leven om je heen. Niet alleen jij bent uniek. Ook alle andere mensen zijn uniek.
Die rijkdom aan verscheidenheid van alle mensen onderling is één van de mooiste aspecten van het mens zijn. De erkenning daarvan vormt ook ons inzicht in de verrassende functionaliteit van de natuurlijke verschillen van mensen ten opzichte van elkaar.
Als je handelen in de wereld samengaat met respect voor de eigenheid van de ander, dan zal dat bijdragen aan de realisatie van een oneindige rijkdom aan individuele ontplooiing.
Liefde tot een medemens is allereerst het schenken van existentiële ruimte aan die ander om anders te zijn dan jij. Als iemand door een medemens bevestigd wordt, met een liefdevol gebaar, een bemoedigend woord, of zelfs alleen maar een luisterend oor, kan dat een aanzet zijn tot persoonlijke bloei. Je medemens bemoedigen kost niets, maar kan voor die ander heel kostbaar zijn. Wij mensen hebben elkaar nodig. Niet als de gevangenbewaarders van absolute waarheden, maar als moedige mensen die in vrijheid elkaar onderling steunen en bevestigen in ieders eigen bijzonderheid.

7. Alleen door twijfel kun je groeien

Voor wijsheid als onderdeel van spirituele groei is twijfel een onontbeerlijk attribuut. Alleen in twijfel kunnen keuzes gemaakt worden en nieuwe stappen gezet op het spirituele pad. Wie meent de waarheid in pacht te hebben maakt geen keuzes. Zo iemand herhaalt steeds hetzelfde antwoord, ongeacht de vraag die het leven op enig moment stelt. Daar leer je niets van. Daar kun je ook niet van groeien.

----